STATUT FABRYKI CEMENTU W LUBINIE z 1857 roku - ODNALEZIONY!

W Lubinie, w latach 1858-1862, budowano kościół neogotycki. W 1860 stawiano więżę. Taka data widnieje na trzpieniu, na którym był osadzony krzyż, który 8 lipca 2004, z powodu silnych wiatrów, spadł na ziemię roztrzaskując się na kilka części. Krzyż połączony był z miedzianą kulą, w której często umieszcza się różne ważne rzeczy. W kuli kościoła w Lubinie znaleziono miedzianą puszkę, a w niej rulon starych mocno zniszczonych dokumentów. Wśród nich m.in znajdował się "Statut Pommerschen Portland Cement Fabrik Lebbin" aus Wollin z 1857 roku.
Zawartość puszki była w bardzo złym stanie. Przez uszkodzoną ściankę przedostawały się owady, a wilgoć spowodowała przyspieszony proces sklejania się i wiązania dokumentów. Całość przekazano do Archiwum Państwowego w Szczecinie, gdzie po wstępnych oględzinach zdecydowano się na dwukrotną dezynfekcję w komorze gazowej z zastosowaniem tlenku etylenu.

 

 

Niezwykle mozolną pracę wykonała pani Julianna Rogowska z Wicka oraz pan Janusz Brzeski z Berlina, który przetłumaczył statut. Dzięki nim treść statutu jest teraz dostępna.

 

Poniżej Statut w wygładzonej formie:

Instytutu kształcenia pracowników Pomorskiej Fabryki Cementu Portlandzkiego w Lebbin na wyspie Wolin.

I

1. Zwracamy się do Pomorskich Domów Opieki o zgłaszanie inteligentnych młodzieńców do Robotniczej Szkoły Zawodowej, dom dla nich jest w trakcie budowy.

2. W okresie zimowym i wiosennym 1858 roku oczekujemy na zgłoszenia uczniów. Część tych dzieci mogłaby rozpocząć kształcenie i już na Święta Wielkanocne, najdalej w czerwcu mogliby zostać przyjęci do Spółdzielni Pracowniczej.

Niech Bóg da temu przedsięwzięciu swoje błogosławieństwo, bo tylko w nim leży cała nasza nadzieja.

3. Instytut składa się z Robotniczej Szkoły Zawodowej i Spółdzielni Pracowniczej, ma za zadanie wspomagać Domy Opieki nad chłopcami z prowincji Pomorza tj. wykształcić młodzieńców po konfirmacji i zapewnić im dalsze kształcenie zawodowe. Założenie: muszą mieć dobre oceny ze Szkoły Podstawowej.

II

4. Młodzieńcy dobrze ułożeni i moralnie się prowadzący staną się członkami Spółdzielni Pracowniczej dzięki czemu znajdą się na drodze do pewnej przyszłości. Szkoła będzie się składać z 15 do 20 podopiecznych (z każdego rocznika), pod opieką wychowawcy. Będę się starał zdobyć jednego z wychowawców z Ośrodka mojego brata (najlepiej żonatego ojca). Nauczyciel ten w szkole fabrycznej, w czasie wolnym od pracy, będzie starał się udzielać dodatkowych lekcji. Podopieczni Szkoły Pracowniczej na początku odbędą okres próbny trwający 6 miesięcy. Ten okres potrzebny jest do ustalenia czy uczeń nadaje się do zdobycia jednego z wielu zawodów jak: bednarz, kowal, stolarz, młynarz, wypalacz kredy, zawodów w cementowni i kredowni np. ważenie wapna czy szlamowanie kredy, ponadto prac ogrodniczych i prac w terenie. Życzenia uczniów i ich umiejętności powinny być brane pod uwagę by w przyszłości praca sprawiała im przyjemność.

5. Każdy z podopiecznych otrzyma wolną od opłat stancję składającą się z mieszkania, szafki, pełnego wyżywienia, światła, sprzątania, prania odzieży, opieki lekarskiej, leków, odzieży roboczej i po okresie próbnym określonej tygodniówki: w okresie pierwszych dwóch lat wynosić będzie 7,5 grosza, w III-im roku -10 groszy, w IV-tym roku – 15 groszy, w V-tym roku – 20 groszy. Każdy z podopiecznych ubranie świąteczne jak również odzież osobistą musi nabyć we własnym zakresie. Nadwyżka pieniędzy pozostanie w sklepie fabrycznym i zostanie z 5 % odsetkami ulokowana w Kasie, by w przyszłości mogła być wykorzystana na inne zakupy. Książeczka oszczędnościowa  pozostanie w rękach podopiecznego.

6. Ci podopieczni, którzy wybiorą zawody rzemieślnicze dodatkowo w czasie nauki mogą otrzymać odzież specjalną. Tę odzież należy spłacić. W wypadku osiągania wybitnych ocen i prowadzenia się w przykładny sposób uczniowie ci w nagrodę zostają zwolnieni z zapłacenia za tę odzież.

7. Kto opuści szkołę lub zostanie z niej wyrzucony przed 5 -cio letnim okresem nauki (za złe i niemoralne prowadzenie się) nie otrzyma zwrotu pieniędzy ze swej książeczki oszczędnościowej. Zgromadzone środki w połowie zostaną przekazane na Kasę Chorych a w drugiej połowie podzielone zostaną między członków Kasy Oszczędnościowej wyróżniających się w nauce i zachowaniu.
                           
8. Ci podopieczni, którzy przez cały okres nauki w Instytucie wyróżnią się jako przykładni i wzorowi, otrzymają bezpłatnie dodatkowe ubranie świąteczne na zakończenie nauki lub przejście ze szkoły do Spółdzielni Pracowniczej.

                                                        III

1. Spółdzielnia Pracownicza i Szkoła Zawodowa podlegać będzie opiece socjalnej zatrudnionego żonatego wychowawcy, który ma za zadanie każdemu z członków Spółdzielni zawsze pomagać i być do ich dyspozycji.

2. Spółdzielnia z czasem ma się rozrosnąć do 24 członków. Do Spółdzielni będą mogli być przyjęci młodzi mężczyźni o nienagannej opinii, chrześcijanie posiadający wiarygodne dobre świadectwa i nie ukończone 30 lat, odbytą służbę wojskową lub przez swoje osiągnięcia zwolnieni z tej służby, a jednocześnie nieżonaci i niezaręczeni. Podczas pobytu w Spółdzielni muszą złożyć ślubowanie i podpisać zobowiązanie przestrzegania powyższego.

4. Zobowiązaniu do wstąpienia do Spółdzielni Pracowniczej towarzyszy świadectwo szkolne jak również świadectwo chrztu i konfirmacji. Każdy z członków tej Spółdzielni  zobowiązuje się przez przybicie jak również własnoręcznym podpisem na okres 5 lat z całym zaangażowaniem służyć Pomorskiej Fabryce Cementu w Lebbin i jej oddziałom. Służyć całą  swoją wiedzą i zdolnościami na polecenie dyrektora Zakładów jak również z własnej inicjatywy w oparciu o Statut i jak również przepisy obowiązujące Spółdzielni.

5. Pierwsze 4 tygodnie służą jako czas próby po tym okresie następuje obustronne zobowiązanie do członkostwa w tej Spółdzielni.

6. Każdy członek Spółdzielni otrzymuje w okresie próbnym oprócz stancji, dodatkowo ubranie ochronne, które od czasu do czasu będzie wymieniane  (dla wyróżniających się). Oprócz tego otrzyma:
w I   roku   24 talary rocznie,
w II  roku   30 talarów rocznie,
w III  roku   36 talarów rocznie,
w IV  roku   40 talarów rocznie,
w V  roku   48 talarów rocznie.

7.  Zarobione pieniądze będą w 50 % podlegać dyspozycji pod czujnym okiem opiekuna. Druga połowa pozostaje na 5 %  lokacie w fabryce. W każdej sytuacji opuszczenia Spółdzielni w całości zostaną wypłacone.

8. Zarówno podopieczni Szkoły Zawodowej jak również  członkowie Spółdzielni Pracowniczej  muszą na okres pół roku posiadać wystarczającą ilość bielizny i odzieży.

9. W przypadku wymówienia członkostwa przez członka Spółdzielni musi to nastąpić nie w krótszym okresie jak 2,5 miesiąca przed. Fabryka może ten okres skrócić. Przy przestępstwach przeciwko mieniu i niemoralnym zachowaniu i nieposłuszeństwie do przełożonych może nastąpić natychmiastowe zwolnienie z pracy. W przypadku udowodnionej kradzieży mienia członek Spółdzielni traci prawo do swych oszczędności zgromadzonych w Kasie. Pieniądze te w pierwszej kolejności przypadają na rzecz roszczeń w stosunku do członka Spółdzielni, pozostała część zostanie podzielona w różnych częściach na rzecz Kasy chorych a druga część na rzecz wszystkich członków Spółdzielni.

10. Każdy z członków Spółdzielni, który bardzo dobrze prowadzi się przez 5 lat swego członkostwa posiada następujące prawa :

a. -  na żądanie zostaną mu wypłacone jego oszczędności wraz z odsetkami. Otrzymuje je jeśli ma takie życzenie, sposobność i prowadzi własny dom.
b. -  otrzymuje prawo do oczekiwania na własne mieszkanie w fabrycznym domu z ogrzewaniem.
c. -  w przypadku stworzenia własnego domu, rodziny dodatkowo otrzyma jednorazową zapomogę do wysokości 100 talarów.
d. -  biorąc pod uwagę jego zdolności i zawód oferuje się mu pobory w wysokości 18 do 20 talarów. Będzie prowadzona specjalna lista zatrudnionych na stałe. Wszystkie te specjalne prawa są tak długo obowiązujące jak długo były członek Spółdzielni pozostaje w firmie i wywiązuje się ze swych powierzonych mu obowiązków służbowych. Podstawą tego wszystkiego jest to, że pracownik musi zachowywać się odpowiednio w stosunku do właściciela Fabryki, być moralnym przykładem dla innych pracowników i pracować wydajnie. Nawet Ci członkowie, którym upłynął 5-cio letni okres członkostwa w Spółdzielni Pracowniczej mogą pozostać w domach Spółdzielczych ale tylko tak długo jak pozwalają na to interesy Instytutu lub Fabryki. Wszystkie prawa i obowiązki w dalszym ciągu są obowiązujące. W takim przypadku dodatkowo w każdym roku ich dochody zwiększają się o 4 talary. Członkowie tej Spółdzielni mają obowiązek  jak pozostali pracownicy i urzędnicy Fabryki stać się członkami Kas Chorych, Kas Pomocy, Kas Pogrzebowych, Kas Wdów, Kas Rentowych, być jej członkami i płacić składki co uregulowane zostanie dodatkowym Statutem.

                                                      IV
                          Dotyczy stosunku Szkoły i Instytutu.

1. Robotnicza Szkoła Zawodowa i Spółdzielnia Pracownicza mają za zadanie wzajemnie sobie pomagać i uzupełniać, tworzyć jedność.
2. Opiekunem jest Pastor, który ma za zadanie prowadzić ranne i wieczorne modlitwy. Jest on nie tylko opiekunem ale też osobą duchowną dla całego Instytutu.
3. Jego małżonka ma takie same zadania, ma być wzorem moralności, ma wspierać i zespalać w jedną całość i być matką dla chłopców.
4. Wychowankowie Szkoły Zawodowej, którzy w czasie całego procesu nauczania będą się bardzo dobrze zachowywać i uczyć mogą stać się członkami tej Spółdzielni Pracowniczej pod warunkiem uregulowania służby wojskowej.
5. Członkowie Pracowniczej Spółdzielni mają obowiązek być przykładem dla podopiecznych Szkoły Zawodowej, a w szczególności mają być przykładem w czasie wolnym od zajęć i pozytywnie wpływać na ich rozwój.