FOTOPLASTIKON - Warszawa Śródmieście

W centrum Warszawy, w oficynie kamienicy przy Alejach Jerozolimskich 51 działa od ponad 100 lat (z krótkimi przerwami) maszyna optyczna zwana fotoplastikonem. Na jednej wystawie tzw. czasowej, która trwa zazwyczaj około miesiąca, można zobaczyć 48 stereoskopowych zdjęć. Organizowane są tu również wystawy okolicznościowe a od 2014 roku prowadzone są zajęcia edukacyjne. Całe zbiory warszawskiego fotoplastikonu liczą ponad 7000 stereoskopowych fotografii.

Zdjęcie stereoskopowe z początku XX wieku, nad Odrą w Szczecinie, zbiory Stowarzyszenia Nasze Wycieczki

Jedna fotografia stereoskopowa składa się z dwóch zdjęć, na których jest to samo ujęcie widziane z prawego i lewego oka. By je wykonać trzeba mieć aparat fotograficzny z dwoma obiektywami lub użyć dwóch aparatów z synchronizacją obu migawek. I tak samo płaskie, podwójne zdjęcie by zobaczyć w przestrzennym wymiarze potrzebny jest steoroskop czyli specjalne okulary.

Warszawa Śródmieście, fot. 27 luty 2011.

Warszawa Śródmieście, fot. 27 luty 2015.

Al. Jerozolimskie 51, fot. 27 luty 2015.

Współrzędne: 52°13'43.8"N 21°00'30.4"E
52.228821, 21.008456

Al. Jerozolimskie 51, fot. 27 luty 2015.

oficyna - Al. Jerozolimskie 51, fot. 27 luty 2015.

wejście do Warszawskiego Fotoplastikonu, fot. 27 luty 2015.

Fotoplastikon Warszawski, fot. 27 luty 2011.

Czy oprócz Warszawskiego Fotoplastikonu jest jeszcze w Polsce jakiś działający egzemplarz? Na pewno w różnych miastach fotoplastikony stoją w muzeach techniki, ale co innego zobaczyć niedziałającą maszynę w muzealnej sali, a co innego zobaczyć ją na swoim miejscu gdy wyświetla trójwymiarowe, stereoskopowe fotografie. Pomiędzy kinem a fotografią. Przestrzenna fotografia i naturalne drżenie maszyny sprawia, że statyczne ujęcia ożywają. Np. zdjęcia Andrzeja Zawady z 1957 roku, które polski podróżnik zrobił w Singapurze i Bombaju przy okazji wyprawy zorganizowanej przez Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. Głównym celem ekspedycji było zdobycie najwyższego szczytu Indochin - Phan-Si-Pan, a tym czasem to zdjęcia z Singapuru i Bombaju - śpiący hindusi pod drzewem, fryzjerzy na ulicy, chłopiec z kilkoma małpkami czy widok z hotelowego tarasu - przenoszą nas w świat 10 lat po upadku imperium brytyjskiego.

Fotoplastikon Warszawski, fot. 27 luty 2015.

W kolekcji Fotoplastikonu Warszawskiego znajdują się archiwalne zdjęcia Warszawy i innych miast świata oraz dokumenty z egzotycznych podróży. fot. 27 luty 2011.

fot. 27 luty 2011.

Wokół warszawskiego fotoplastikonu mogą jednocześnie zasiąść 24 osoby.

Fotoplastikon Warszawski działa od 1901 roku, stąd data na drzwiach wejściowych, ale kamienica Hoserów przy al. Jerozolimskich 51, w której fotoplastikon znajduje się obecnie, została zbudowana w 1905 roku. Prawdopodobnie urządzenie najpierw działało na Nowym Świecie i zostało przeniesione pod koniec lat 30. Nie ma żadnego potwierdzenia na sugestie, że Warszawski Fotoplastikon sprowadzono z Krakowa, Lwowa lub Szczecina. Od lipca 2008 roku miejscem tym opiekuje się Muzeum Powstania Warszawskiego.