Jest to budowla pięcionawowa, zbudowana w stylu gotyckim. Budowa rozpoczęła się około 1270 roku i trwała przez około dwa wieki. W XV wieku miała już obecny kształt. Pierwsze nabożeństwa odprawiano w 1321 roku. W czasach kiedy rozpoczęto budowę miasto Kołobrzegu liczyło 2-3 tysiące mieszkańców. W 1530 roku odprawiono tu pierwsze nabożeństwo protestanckie, kolegiata stała się na ponad 400 lat kościołem ewangelickim, W czasie oblężeń Kołobrzegu w latach 1758, 1760, 1761, 1807 kościół był wielokrotnie poważnie uszkadzany, odbudowany został dopiero w XIX wieku. Ale po wojnie, w 1945 roku, znów był całkowicie zrujnowany i wypalony. Do 1974 roku pełnił funkcje muzealne, w wieży do 1976 roku mieściła się wystawa oręża polskiego. W 1974 roku przekazano obiekt kościołowi nowej diecezji koszlińsko-kołobrzeskiej, w ciągu następnych 10 lat przywrócona została jego świetność. W 1986 papież Jan Paweł II poniósł go do rangi bazyliki mniejszej. Wiele zabytkowego wyposażenia nie przetrwała, pozostałe cenne zabytki, znajdujące się wewnątrz, tworzą niecodzienne muzeum sztuki.

Zobaczyć tu można miedzy innymi:
- świecznik siedmioramienny odlany z brązu w 1327 roku. Jedyny tego typu obiekt w Polsce. waży 900 kg i wysoki jest na 4 metry. Posiada bardzo bogatą symbolikę, stoi po prawej stronie, skrajnej nawy południowej.
- stalle rajców z XV wieku, wykonane w drewnie. Stoją za siedmioramiennym świecznikiem w skrajnej nawie południowej.
- świecznik "Korona Holków" ufundowany przez synów burmistrza Wincentego Holka, wykonany z mosiądzu w 1420 roku. Wisi przy styku nawy głównej z prezbiterium.
- chcielnicę odlaną z brązu przez Jana Alarta w 1355 roku. Jest to duża cebrowata czasza otoczona 26-oma scenami z życia Chrystusa. Pierwotnie na czterech nóżkach, obecnie osadzona jest na grzbietach czterech lwów. Jest to najstarsze dzieło tego rodzaju na Pomorzu Zachodnim.
Stoi na końcu nawy północnej.
- świecznik-żyrandol "Korona Schliffenów" wykonany w 1523 roku w drewnie, polichromowany i złocony. Wisi na środku nawy głównej.


- epitafium Pavli Antonii a Kameke z 1718 roku. Wisi po lewej stronie, w przejściu między północną kruchtą podwieżową a północną nawą.
- cztery krzywe filary, których odchylenie od pionu wynosi 60-62 cm. Są to filary między nawą środkową a nawą południową.