rzeźba ŚWIĘTEJ GERTRUDY w Darłowie

Drewniana rzeźba, przedstawiająca młodą kobietę (świętą) z pastorałem, księgą i łodzią w tle, stoi przed gotyckim kościołem w Darłowie. W wykazach hagiograficznych spotykamy dziesięć świętych i błogosławionych tego imienia, a na Pomorzu, pod koniec XIV wieku, było ponad 30 szpitali (przytułków) poświęconych św. Gertrudzie.

Święta Gertruda przed kościołem w Darłowie, fot. 21.07.2020, SNW

Wszystko wskazuje na to, że drewniana rzeźba przed kościołem w Darłowie, przedstawia, żyjącą w VII wieku naszej ery, świętą Gertrudę z Nivelles (teren dzisiejszej Belgii), patronkę pielgrzymów, podróżnych (szczególnie żeglarzy), ogrodników oraz chorych, opuszczonych, bezdomnych i zmarłych, pokutujących dusz. Również opiekunkę kotów, świętą chroniącą ludzi przed plagą szczurów i myszy polnych. Święta Gertruda z Nivelles urodziła się w 626 roku i umarła młodo, prawdopodobnie przed 659 rokiem. Kanonizowano ją w 857 roku. W średniowieczu jej kult był szeroko rozpowszechniony, na tereny dzisiejszej Polski dotarł na długo przed zbudowaniem kościoła w Darłowie.

Czy jest możliwe, że rzeźba przedstawia inną świętą Gertrudę, albo Gertrudę z dość rozpowszechnionej w Darłowie legendy?

Gertruda z Helfty urodziła się w 1256 r. w Turyngii, zmarła w 1302 r. w Helfcie. Nie mogła być patronką kościoła w Darłowie, ponieważ została kanonizowana na długo po zbudowaniu kościoła. Świętą została uznana w 1606 roku, ale kanonizował ją papież Klemensa XII dopiero w 1739 roku, na prośbę Augusta II, króla Polski i elektora saskiego.

Za wyrzeźbioną św. Gertrudą ustawiona jest łódź, więc można przypuszczać, że rzeźba przedstawia św. Gertrudę, która (według legendy) płynąc przez Bałtyk natrafiła na ogromny sztorm. Przed śmiercią uchroniły ją modlitwy, a łódź, którą płynęła, fala wyrzuciła w Darłowie daleko od brzegu, w miejscu, gdzie św. Gertruda, w podzięce za wysłuchanie modlitwy, ufundowała kaplicę. Jeżeli legenda mówi o wielkiej fali z 1497 roku, to na wzgórzu Kopa, gdzie rzeczywiście fala wyrzuciła jedną łódź, kościół już dawno stał. Ponadto według informacji spisanych na gorąco, wyrzucone na brzeg statki, nie pływały wcześniej po wzburzonym morzu, tyko stały w porcie.

Około 1300 roku w Voorburd (między Hagą a Delft) urodziła się święta Gertruda z Delft. Ona też nie może być wyrzeźbioną świętą. Przypisywano jej dar przewidywania przyszłości i czytania w sercach ludzkich, doznawała też łaski stygmatów, ale żadne dokumenty nie opisują jej jako patronki żeglarzy i szpitali.