Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu

Biblioteka Raczyńskich jest najstarszą z obecnie istniejących bibliotek publicznych w Polsce. Jej otwarcie miało miejsce 5 maja 1829 r. Powstała z fundacji Edwarda Raczyńskiego (1786-1845), wielkopolskiego magnata, mecenasa sztuki i nauki, autora książek, publicysty i wydawcy, obrońcy praw narodowych, który uważał, że w warunkach pruskiego panowania podstawowe znaczenie dla zachowania odrębności narodowej ma pielęgnowanie polskiego języka i pamiątek historycznych.

Biblioteka Raczyńskich, fot. 22.01.2016. SNW

Rozbudowa Biblioteki Raczyńskich trwała od 2010 roku i była współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko: Priorytet XI Kultura i Dziedzictwo Kulturowe. Dzięki rozbudowie zyskała nową część zintegrowaną funkcjonalnie i komunikacyjnie z istniejącym zabytkowym gmachem. W projekcie uwzględniono najnowsze tendencje w budownictwie bibliotecznym i specjalistycznym wyposażeniu.

Biblioteka Raczyńskich, wejście od strony Placu Wolności, fot. 22.01.2016. SNW

Współrzędne:
52°24'30.4"N 16°55'42.9"E
52.408447, 16.928569

Biblioteka Raczyńskich, widoczny dobudowany gmach od strony Aleii Marcinkowskiego, fot. 22.01.2016. SNW

Biblioteka Raczyńskich, wejście od strony Aleii Marcinkowskiego, fot. 22.01.2016. SNW

Biblioteka Raczyńskich, klatka schodowa od strony Placu Wolności, fot. 22.01.2016. SNW

Zgodnie ze statutem Paragraf 3 "Przeznaczeniem Biblioteki Raczyńskich jest aby w czytelni, która w tejże będzie urządzoną, każdy bez różnicy osób w dniach i godzinach oznaczonych miał prawo z niej korzystać.”

Edward Raczyński nie obciążył miasta kosztami utrzymania instytucji, lecz zabezpieczył jej byt funduszami pochodzącymi z własnego majątku. W obszernym gmachu miał też prywatne pokoje dla siebie i kiedy tylko był w Poznaniu to chętnie z nich korzystał, ale nałożył na nie czynsz i regularnie za nie płacił. W opracowanym przez siebie statucie, określającym podstawy materialne placówki, organizację, zadania i zasady gromadzenia zbiorów, pisał: „Niżej podpisany przejęty chęcią ułatwienia każdemu środków nabywania nauk i wiadomości zakłada w Poznaniu w miejscu swego urodzenia Bibliotekę publiczną, którą wraz z domem w tym celu (...) wystawionym, ze wszystkimi w nim znajdującymi się obecnie książkami, oraz funduszami na uposażenie przeznaczonymi, temuż miastu tytułem własności w wieczne nadaje posiadanie. (...) Zgodnie ze statutem organem zarządzającym Biblioteką było Kuratorium. Po śmierci Rogera Maurycego Raczyńskiego (1820-1864), syna Edwarda, Niemcy usunęli z Kuratorium spadkobierców i tak zmienili statut, by umożliwić germanizację instytucji. Mimo to, dzięki polskiemu personelowi, Biblioteka nadal stanowiła ostoję polskiej kultury pod zaborem pruskim.

Edward Raczyński na rysunku z dziennika podróży do Azji Mniejszej, początek XIX wieku. Dziennik należy do zbiorów specjalnych Biblioteki Raczyńskich.

Według różnych źródeł księgozbiór Biblioteki w 1829 roku (w chwili otwarcia) liczył 13 lub 17 tysięcy woluminów, u jego podstaw leżały zbiory rodzinne Raczyńskich po części pochodzące z zasobów bibliotecznych zakonów likwidowanych przez władze pruskie. W czasie II wojny światowej Biblioteka, podobnie jak i inne placówki kulturalne, dostępna była wyłącznie dla Niemców. W styczniu 1945 roku, podczas walk o Poznań, gmach Biblioteki legł w gruzach i spłonął liczący około 180 tysięcy woluminów księgozbiór (stanowiący ponad 90% bibliotecznych zbiorów przedwojennych). Biblioteka ocalała dzięki staraniom komisarycznego kierownika Józefa Raczyńskiego, który w 1943 roku wywiózł do podpoznańskiego majątku Obrzycko około 17 tysięcy jednostek zbiorów specjalnych. Książki powróciły do odbudowanego w 1956 roku zabytkowego gmachu przy placu Wolności i stały się podstawą odtworzenia zbiorów bibliotecznych.

Zbiory specjalne Biblioteki Raczyńskich: Nicolaus Copernicus, De revolutionibus orbitum coelestium, Norymberga 1543.

Zbiory specjalne Biblioteki Raczyńskich: Elisabethae Blackwell Herbarivm.

Zbiory specjalne Biblioteki Raczyńskich: Carte de la Pologne z 1771 roku, u dołu widoczny Naugarten (Nowogard).

Zbiory specjalne Biblioteki Raczyńskich: Carte de la Pologne z 1771 roku, góra z czarownicami - teren dzisiejszych Węgier.

Zbiory specjalne Biblioteki Raczyńskich: Menu z kawiarni Jubilatka ze Szczecina z 1978 roku.

Biblioteka Raczyńskich od 1997 roku wydaje własne pismo pod nazwą "Winieta"

gazety na mikrofilmach, fot. 22.01.2016. SNW

Wypożyczalnie i Czytelnie, Biblioteka dla Dzieci, Czytelnia Zbiorów Specjalnych i Galeria Anastazego oraz Herbaciarnia czynne są od poniedziałku do soboty. Aktualne godziny najlepiej sprawdzić na stronie Biblioteki. W niedziele i święta biblioteka nieczynna. Informacje można też uzyskać pod nr telefonu: Sekretariat: 61 852 98 68; Wypożyczalnia: 61 88 58 909; Biblioteka dla Dzieci: 61 88 58 903; Dział Zbiorów Specjalnych: 61 88 58 927, 61 88 58 928; Oddział Informacyjno-Bibliograficzny: 61 88 58 918.