-
Start
-
woj.zach.-pomorskie
-
ciekawe miejsca
- TEREN BYŁEGO ZAKŁADU BETHANIEN (1866-1945) w Szczecinie
TEREN BYŁEGO ZAKŁADU BETHANIEN (1866-1945) w Szczecinie
BETHANIEN to nazwa dawnego zakładu opiekuńczego, szpitala, zakładu dla sierot, domu diakonis i zboru ewangelickiego. Powstało w latach 1866-1929 dzięki wsparciu rodziny Quistorp i działało do 1945 roku w budynkach przy obecnej ulicy Wawrzyniaka i Mickiewicza w Szczecinie. Opiekę nad przebywającymi w zakładzie sprawowały ewangelickie siostry diakonise. Dziś charakter tego miejsca nie jest już taki sam, budynki podzielono między różnych właścicieli i zmieniono ich pierwotne funkcje. Można się tu dostać zarówno od ulicy Wawrzyniaka jak i Mickiewicza. Zwiedzanie jest nieco utrudnione przez wewnętrzne ogrodzenia. Na budynkach można odnaleźć wmurowane cegły z inicjałami JQ & Co (Johannes Quistorp & Company), ciekawe medaliony i inne detale architektoniczne świadczące o charakterze tego miejsca.
Bethanien, ul. Wawrzyniaka 7C, fot. 16.09.2022., SNW
Bethanien, dawne "Ernestinenhof", fot. 06.10.2022, SNW
Budowę zakładu opiekuńczego Bethanien rozpoczęto od schroniska dla dziewcząt "Ernestinenhof" zlokalizowanego na rogu ulicy Kreckower (Mickiewicza) i Allee Strasse (Wawrzyniaka). 28 stycznia 1866 roku w domu Johannesa Quistorpa odbyło się spotkanie osób zajmujących się pomocą charytatywną. Świętowano wybudowanie dwóch domów będących schroniskiem dla dziewcząt. Na ten cel dużą sumę zapisała panna Ernestyna Krüger. Johannes Quistorp pokrył też z własnej kieszeni koszty, które okazały się większe od zaplanowanych. Aby uczcić dobrodziejkę i fundatorkę nazwano go "Ernestinenhof". Na pierwszym posiedzeniu brały udział panie: Brause, Bettin, Rohleder, Quistorp, Stiehl, Walther, Küper i panowie asesor rządowy Frank, kierownik loterii Wolfram i pastor dywizyjny Brandt. Obsługę domu powierzono najpierw trzem diakonisom, które trafiły tu 15 marca 1866 roku z domu "Kaiserswerth". 7 kwietnia 1866 roku zostało dokonane poświecenie zakładu przez superintendenta D. Jaspisa. Wkrótce zakład rozpoczął swą działalność pod kierownictwem Emmy Linden. Zakład służył schronieniem przede wszystkim służącym, które były przejściowo bez pracy. Chronił też przyjeżdżające z zewnątrz do Szczecina kandydatki na służące przed niebezpieczeństwami jakie groziły im w dużym mieście. Zakład ten był dla nich szkołą zawodu służącej. Była tu też szkoła dla przedszkolanek i przedszkole. Tak wyglądały początki schroniska dla dziewcząt "Ernestinenhof" i zakładu opiekuńczego i szpitala Bethanien.
Bethanien, medalion - ozdobny detal architektoniczny, fot. 2008, SNW
Bethanien, medalion - ozdobny detal architektoniczny, fot. 06.10.2022, SNW
Mapka z zaznaczonymi numerami budynków na terenie byłego zakładu Bethanien, © SNW.
Budynki na terenie Bethanien budowane były w miarę rozwoju zakładu i pełniły różne funkcje. W szpitalu Bethanien znajdowały się liczne oddziały, sale operacyjne, łaźnie, pracownia rentgenowska i 340 miejsc dla chorych. W 1870 roku pomiędzy budynkiem głównym a domem pastora zbudowano baraki zimowe, które były wykorzystane dla rannych żołnierzy, ofiar wojny 1870-1871.
- ul. Wawrzyniaka 5 - od 1854 do 1920 roku mieścił się tu popularny lokal Tivoli. Po przejęciu przez Bethanien lokal wyburzono i wybudowano dwa budynki: seminarium w 1928 roku i budynek szkolny w 1929 roku. Po 1945 roku urządzono tu klub garnizonowy.
- ul. Wawrzyniaka 6 - dom mieszkalny, tzw. dom inspektora zbudowany w 1890 roku;
- ul. Wawrzyniaka 6A, 6B-L - domy mieszkalne i gospodarcze zbudowane w 1871 roku;
- ul. Wawrzyniaka 7 - dom pastora wzniesiony w latach 1869 - 1871;
- ul. Wawrzyniaka 7A - nowy oddział męski zbudowany w latach 1900-1902;
- ul. Wawrzyniaka 7B - stary oddział męski szpitala zbudowany w latach 1893 - 1895;
- ul. Wawrzyniaka 7C - dom lekarzy i pracownia rentgenowska zbudowany w 1911 roku;
- ul. Wawrzyniaka 7E, 7F, 7G, 7D - dom diakonis i ewangelicki dom modlitwy został wzniesiony w latach 1866 - 1871 jako główny budynek zakładu opiekuńczego Bethanien. Mieścił kaplicę, jadalnię i mieszkania diakonis. Po wybudowaniu znacznej części budynków 28.11.1869 roku (w pierwszą niedzielę adwentu) odbyło się uroczyste poświęcenie. Od tej daty były liczone wszystkie jubileusze zakładu Bethanien. Kościół mógł pomieścić około 500 osób. W okrągłym prezbiterium umieszczony był krzyż i sześć świec. Po lewej stronie prezbiterium była ambona, a po prawej obraz - Zmartwychwstanie Jezusa ze wskazującą Marią i Martą. W 1905 roku dobudowano do budynku głównego dom dla emerytowanych diakonis (pojedyncze pokoje dla 72 sióstr). Po 1929 roku, po śmierci Martina Quistorpa, przed głównym budynkiem zakładu postawiono jego marmurowe popiersie. W 1945 roku całość przejściowo zajęły wojska radzieckie. W 1960 roku jedną salę przejął kościół zielonoświątkowy;
- ul. Wawrzyniaka 7J - kaplica pogrzebowa zbudowana w 1895 roku i przyszpitalny cmentarz. Na niewielkiej działce między budynkami dokonywano pochówków od 1891 do 1929 roku. Tu spoczął fundator zakładu Johannes Quistorp, jego żona Wilhelmina i syn, przewodniczący kuratorium fundacji, Martin Quistorp. Cmentarz został zlikwidowany w 1960 roku. Pozostało tylko kilka płyt nagrobnych. Rosną tu jesiony, klony, tuje, lipa i daglezja;
- ul. Wawrzyniaka 7J - kaplica pogrzebowa zbudowana w 1895 roku i przyszpitalny cmentarz. Na niewielkiej działce między budynkami dokonywano pochówków od 1891 do 1929 roku. Tu spoczął fundator zakładu Johannes Quistorp, jego żona Wilhelmina i syn, przewodniczący kuratorium fundacji, Martin Quistorp. Cmentarz został zlikwidowany w 1960 roku. Pozostało tylko kilka płyt nagrobnych. Rosną tu jesiony, klony, tuje, lipa i daglezja;
- ul. Wawrzyniaka 8 oraz ul. Mickiewicza 43 - "Ernestinenhof" - szkoła nauki zawodu zarządcy domu, pokojówki, służącej, przedszkolanki oraz Dom Pomocy Społecznej dla Dziewcząt i i przedszkole zbudowane w 1866 roku;
- ul. Mickiewicza 45, 47 - oddział dla kobiet;
- ul. Mickiewicza 49 - dom operacyjny i izba przyjęć;
- ul. Mickiewicza 53 - maszynownia i kotłownia zbudowana w 1891;
- ul. Mickiewicza 55 - oddział zakaźny zbudowany w latach 1904-1905;
Mapa z 1919 jest w miarę dokładna jeżeli chodzi o rozmieszczenie budynków Bethanien, ale brakuje budynku przy Aleestrasse, obecnie Wawrzyniaka 5, gdzie mieścił się popularny lokal Tivoli, działający w tym miejscu od 1854 roku, na długo przed zniesieniem w Szczecinie statusu miasta twierdzy. Po przejęciu Tivoli przez Bethanien, w 1920 roku, wyburzono go i wybudowano dwa budynki: seminarium (1928) i budynek szkolny (1929), w których, po 1945 roku, urządzono klub garnizonowy.
mapa z 1919 roku
Mapa z 1919 jest w miarę dokładna jeżeli chodzi o rozmieszczenie budynków Bethanien, ale brakuje budynku przy Aleestrasse, obecnie Wawrzyniaka 5, gdzie mieścił się popularny lokal Tivoli, działający w tym miejscu od 1854 roku, na długo przed zniesieniem w Szczecinie statusu miasta twierdzy. Po przejęciu Tivoli przez Bethanien, w 1920 roku, wyburzono go i wybudowano dwa budynki: seminarium (1928) i budynek szkolny (1929), w których, po 1945 roku, urządzono klub garnizonowy.
Budynek przy Wawrzyniaka 7a został wybudowany jako oddział męski Bethanien w latach 1900-1902, w 2008 roku siedziba Klubu Studenckiego "Kontrasty", w 2022 roku siedziba Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom i Młodzieży Niepełnosprawnej Ruchowo "Tęcza", fot. 2008, SNW
Sióstr diakonis w 1880 roku było 206, w 1919 roku - 427, a w roku 1929 - 465. Wiosną 1945 roku rozpoczęła się ich ewakuacja. Podczas działań wojennych zginęło osiemdziesiąt sióstr. Po wojnie część diakonis na krótko powróciła do Szczecina do pracy w zakładzie opiekuńczym (Kückenmühler). Przewodziła im siostra Marie Moeller, która tegoż jeszcze roku wyjechała do Schlawe. Pracowała tam do 1956 roku. Część sióstr została przyjęta w Putbus na Rugii, inne pełniły służbę w gminnych zakładach opiekuńczych na Pomorzu Przednim, w Berlinie zachodnim i w Greifswaldzie.
Wieża kościoła Bethanien, fot. 2008, SNW
Wieża kościoła Bethanien, fot. 06.10.2022, SNW
Bethanien, dawny dom diakonis i ewangelicki dom modlitwy, fot. 06.10.2022, SNW
Bethanien, dawny dom diakonis i ewangelicki dom modlitwy, fot. 06.10.2022, SNW
Kaplica przy cmentarzu Bethanien, fot. 2008, SNW
Bethanien, cmentarz przyszpitalny, fot. 16.09.2022., SNW
Mottem zakładu był cytat wg. Ewangelii Św. Mateusza 5.7.: “Błogosławieni miłosierni albowiem oni miłosierdzia dostąpią”.
Dawne domy mieszkalne i gospodarcze Bethanien przy Wawrzyniaka 6B-L, fot. 06.10.2022, SNW
Bethanien, Wawrzyniaka 5, fot. 06.10.2022, SNW
Bethanien, Wawrzyniaka 5, fot. 06.10.2022, SNW
Stowarzyszenie Nasze Wycieczki w 2007 roku zorganizowało SZCZECIŃSKIE SPOTKANIA KULTURALNO - TURYSTYCZNE - QUISTORP, a rok później opracowało pierwszą trasę tematyczną w Szczecinie - TRASĘ MIEJSKĄ - ŚLADAMI QUISTORPÓW. Teren byłego Zakładu Szpitalno-Opiekuńczego Bethanien jest jednym z 7 punktów na tej trasie.
Komentarze